Risicogedrag: Het gebruik van alcohol, tabak en drugs onder Nederlandse scholieren vergeleken met de rest van Europa
Factsheet ESPAD (2011)
Factsheet ESPAD 2011: Het gebruik van alcohol, tabak en drugs onder Nederlandse
scholieren vergeleken met de rest van Europa.
Inleiding
De European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs, ook wel bekend als de ESPAD studie, heeft het doel om gegevens te verzamelen die internationaal vergelijkbaar zijn over het gebruik van alcohol, tabak en drugs bij scholieren van vijftien en zestien jaar in Europa. In 1996 werd de eerste ESPAD studie uitgevoerd, sinds 1999 neemt Nederland deel aan de ESPAD studie. Deze factsheet heeft betrekking op de belangrijkste gegevens van de vijfde studie van 2011, hieraan deden ruim 100.000 scholieren mee uit 37 verschillende landen.
Methode
In elk land wordt eenzelfde vragenlijst schriftelijk afgenomen op een gestandaardiseerde wijze, waardoor gegevens vergelijkbaar zijn. Het trekken van de steekproef bestaat uit twee stappen. Er wordt allereerst een willekeurige steekproef getrokken uit alle scholen van het regulier voortgezet onderwijs, dus VMBO, HAVO en VWO. Vervolgens wordt een willekeurige steekproef getrokken uit alle klassen van de scholen die deelnemen. In Nederland wordt de ESPAD studie gecombineerd met het Peilstationsonderzoek scholieren, zodat het gebruik van middelen bij een grotere wijdte aan leeftijden bekeken kan worden.
Het gebruik van tabak
Het Europese gemiddelde voor het uitproberen van roken onder scholieren van vijftien en zestien jaar ligt op 54%. In Nederland is dit percentage 52%, in Letland is dit percentage het hoogst namelijk 78% en in IJsland het laagst namelijk 26%.
28% van de Europese scholieren geeft aan in de maand voorafgaande aan het onderzoek gerookt te hebben. Bij Nederland is dit percentage Nederland 30%. Het percentage actuele rokers is bij Letland het hoogst namelijk 43% en bij IJsland het laagst namelijk 10%. Er zijn hierbij verschillen in geslacht, maar in de meeste landen zijn deze verschillen redelijk klein, voor Nederland is dit bij de jongens 30% en bij de meisjes 29%.
Het percentage vroege starters (bijvoorbeeld voor het eerst een sigaret roken met dertien jaar) is in Europa gemiddeld 31% en in Nederland 28%. Het hoogste percentage ligt bij Letland met 61%.
Slechts 14% van de Europese scholieren gelooft dat roken eens in de zoveel tijd grote risico’s tot gevolg heeft. Voor Nederland is dit percentage 7%. In Tsjechië, Finland en Portugal ligt dit percentage nog lager. Het roken van 1 pakje sigaretten per dag wordt echter door de meerderheid als een groot risico gezien, in Europa is dit 65% en in Nederland 73%.
(voor meer informatie zie figuur 1 van Factsheet ESPAD 2011: Het gebruik van alcohol, tabak en drugs onder Nederlandse scholieren vergeleken met de rest van Europa, 2012)
Het gebruik van alcohol
Het percentage Europese scholieren uit verschillende landen die wel eens alcohol hebben genuttigd op de leeftijd van vijftien of zestien jaar ligt rond de 80%. In Nederland is dit percentage 84% en in IJsland is dit percentage aanzienlijk lager, namelijk 56%.
Het gemiddelde percentage van vijftienjarige en zestienjarige scholieren die in de maand voor het onderzoek alcohol hebben genuttigd, is 57%. In Nederland ligt dit percentage op 64% wat Nederland op de vijftiende plaats zet van de 37 deelnemende landen. In Tsjechië ligt dit percentage maar liefst op 79%.
Nederlandse jongeren blijken veel alcohol per keer te nuttigen. Het aantal centiliters (cl.) pure alcohol dat Nederlandse scholieren nuttigden tijdens de laatste dag om te drinken, lag rond de 6.4 cl. hiermee behoort Nederland tot de acht hoogst scorende landen. Scandinavische landen scoren hierbij hoog, waarbij Denemarken het hoogst scoort met 9.7 cl. Oost- Europese landen scoren laag, waarbij Moldavië het laagst scoort met 2.7 cl.
Het blijkt dat in alle landen jongens de meeste alcohol hebben genuttigd tegenover meisjes, in Nederland hadden jongens 6.8 cl. tegenover 6.0 cl. van de meisjes.
Het Europese gemiddelde voor het eerst drinken van minstens één glas alcohol van scholieren op de leeftijd van dertien jaar of jonger is 57%. In Nederland is dit 35%, in Letland is dit percentage het hoogst, namelijk 79% en in IJsland het laagst, namelijk 20%.
Het Europese gemiddelde voor het inschatten van risico (schadelijkheid) met betrekking tot alcohol is 30% voor het nuttigen van één of twee alcoholische drankjes per dag. In Nederland is dit 26%. Het Europese gemiddelde voor risico inschatting is 63% voor het nuttigen van vijf of meer alcoholische drankjes per dag. In Nederland is dit 70%.
(voor meer informatie zie figuur 2 en 3 van Factsheet ESPAD 2011: Het gebruik van alcohol, tabak en drugs onder Nederlandse scholieren vergeleken met de rest van Europa, 2012)
Het gebruik van cannabis
Het Europese gemiddelde voor het ooit in het leven genuttigd hebben van cannabis is 17%, in Nederland ligt dit percentage maar liefst op 27%. Het gebruik van cannabis in de maand voor het onderzoek ligt in Europa op 7% tegenover 14% in Nederland, waarmee Nederland een vijfde plaats bemachtigd in de lijst van de 37 deelnemende landen. Frankrijk scoort het hoogst met 24% en Moldavië en Faroer Eilanden het laagst met 1%.
Over het algemeen blijken jongens meer te blowen dan meisjes. In Nederland is dit 19% van de jongens tegenover 9% van de meisjes.
Het Europese gemiddelde van vijftien en zestien jarige scholieren voor het eerst te hebben geblowd op de leeftijd van dertien jaar of jonger is 3%. In Nederland is dit percentage 5%. Tsjechië en Frankrijk scoren hierbij het hoogst met 8%.
De risico inschatting (schadelijkheid) voor één keer in de zoveel tijd blowen onder vijftien en zestienjarige scholieren is in Europa 41% en in Nederland slechts 15%. De risico inschatting voor regelmatig blowen is in Europa 72% en in Nederland 56%. Dit maakt Nederland tot het land met het laagste percentage risico inschatting van Europa.
29% van de Europese scholieren geeft aan makkelijk aan cannabis te kunnen komen. In Nederland ligt dit percentage op 45%, waarbij meer jongens dit aangeven dan meisjes (54% tegen 37%). Tsjechië heeft het hoogste percentage met 59%.
(voor meer informatie zie figuur 4 van Factsheet ESPAD 2011: Het gebruik van alcohol, tabak en drugs onder Nederlandse scholieren vergeleken met de rest van Europa, 2012)
Het gebruik van overige drugs
Overige drugs die genuttigd worden zijn bijvoorbeeld LSD, ecstasy, heroïne, cocaïne, crack, amfetamine, paddo’s en GHB. Het Europese gemiddelde voor het gebruik van deze drugs door scholieren ligt op 6%. In Nederland ligt dit percentage op 5%. Monaco scoort hierbij het hoogst met 11%. In Bosnië en Herzegovina en Noorwegen ligt dit percentage het laagst met 2%.
Risico inschatting voor het proberen van harddrugs zoals ecstasy ligt in Europa op 38% terwijl dit in Nederland slechts een kwart van de scholieren is. In Liechtenstein is dit percentage het laagst, namelijk 23%. De risico inschatting voor het regelmatig gebruiken van ecstasy ligt in Europa op 73% en in Nederland op 67%.
(Voor meer informatie zie figuur 5 van Factsheet ESPAD 2011: Het gebruik van alcohol, tabak en drugs onder Nederlandse scholieren vergeleken met de rest van Europa, 2012)
De meest belangrijke bevindingen
Nederlandse scholieren van vijftien en zestien jaar blijken gemiddeld te scoren wat zowel betreft het percentage rokers als vroege starters. Wat alcoholgebruik betreft, het percentage alcohol gebruikers ligt boven het Europese gemiddelde, het percentage vroege starters ligt onder dit gemiddelde en het aantal cl. wat genuttigd wordt tijdens het drinken, ligt hoog tegenover dit gemiddelde. Nederland scoort het hoogst op het gebruik van cannabis in Europa, het percentage vroege starters ligt hoog, veel jongeren proberen cannabis en het regelmatig gebruiken van cannabis ligt ook hoog. Het gebruik van cannabis is twee keer zo groot als het Europese gemiddelde. Het gebruik van andere drugs zoals ecstasy ligt in Nederland lager dan het Europese gemiddelde. Nederlandse scholieren geven een lage risico inschatting aan van het gebruik van genotsmiddelen zoals cannabis, voor alcohol geldt dit echter niet. Bij de risico inschatting van zwaarder gebruik van genotsmiddelen, verschillen Nederlandse scholieren niet veel met het Europese gemiddelde.
Samenvatting geschreven door Froukje Smits.
